Het Staffa-mysterie

*

De vloed loopt op zijn eind in de zomernamiddag. Een sloep zeilt behendig tussen zeewierbehangen rotsen waarop een kalme deining stukslaat. Meeuwengekrijs weerkaatst tegen natspiegelende basaltwanden die als loden orgelpijpen oprijzen onder bemoste kliffen.
De sloep gaat overstag. De blanke zeilen lijken geel in de zinkende zon, tegen de achtergrond van de grot waarin brekende golven over elkaar struikelen.
De sloep is onbemand. Als een autonoom, levend wezen maakt het scheepje klarigheid om de zeilen te strijken en voor anker te gaan in Fingal’s Cave. Het grondtakel houdt, achter een steen die op een koffer lijkt. De eb is alweer beginnen te lopen, en de sloep giert een beetje achter de ketting.
Plots klinkt een klikgeluid – en nog een, allebei echoënd tegen de grotwand. Op de rollende brekers maakt de sloep een zuigerbeweging achter zijn anker, maar hij slaat niet één keer tegen de grillige kade.
Onder water begint de steen waarachter het anker aangrijpt, te bewegen. En er klinkt een nieuw geluid, eerst krakend, maar dan fluisterend, zoemend, melodieus. Lage strijkers zwieren onzichtbaar in het rond; bijgekleurd door verre blazers rollen pauken als de aanzwellende branding. Buiten dansen de meeuwen op de muziek die door de grot wordt versterkt tot een bruisende symfonie. De sloep danst mee, een elegante ballerina in het strijklicht van de ondergaande zon. Het anker komt los van de steen, en terwijl de muziek even geleidelijk wegsterft als hij begon, hijst het scheepje zelfstandig zijn zeilen…

De avond valt in de kalm deinende zee. Het tuig van de sloep wordt even blauw als de hemel, gaat op in de naderende nacht waarin een ankerlicht de sterren voor is. De sloep legt zelf aan langszij de wachtende stomer, waarop een jongeman dromerig over de Hebriden uitkijkt.
“Kom je, Felix? Het eten wordt geserveerd.”
“Ja, Fanny… ik geloof dat ik een idee heb voor een nieuw stuk…”
“Een nieuw stuk?” vraagt zijn zuster als ze in de sfeervolle messroom aanschuiven.
“Een ouverture, voor groot orkest, alsof de branding zingt, en de wind, en de meeuwen… het is net of ik het in de verte al hoorde, vanaf dat eilandje recht vooruit.”
“Staffa?”
“Heet het zo? O, nou, Staffa dan.”
Nu kijkt de steward, die net met een soepterrine binnenkomt, de jongeman aan. “Hebt u Fingal horen zingen?” vraagt hij op geheimzinnige fluistertoon.
“Fingal?”
“Inderdaad. Het verhaal gaat, dat in een grot op Staffa een mythische held heeft gewoond. Zoals alle Kelten, was hij zeer muzikaal. Niemand heeft hem ooit gezien, maar er zijn mensen die beweren dat zijn muziek schepen tot leven wekt.”
“Daar kan ik van meepraten!” bromt nu de machinist, “Als die machine van ons niet wil lopen, kun je op je kop gaan staan, hij vertikt het gewoon. En later is er opeens niks meer aan de hand. Het is één groot mysterie!” voegt hij er met een knipoog aan toe, alvorens met het bestek in zijn kolenschoppen van handen aan te vallen op de dampende haggis…

Felix kan niet slapen. Hij wil de kans niet missen om bij Fingal’s grot te gaan kijken. Hoe meer hij nadenkt over het aan tafel vertelde verhaal, hoe meer de thema’s in zijn hoofd rijpen tot kleurrijke muziekzinnen.

Eindelijk gaat de zon op over Schotland. Felix is nog eerder aan dek dan de dagwacht. Samen met een matroos gaat hij aan boord van de sloep, en zet koers naar Staffa waar de gapende grot nu een zwart gat is.
Vanaf zijn notitieblok neuriet Felix zacht het begin van zijn Hebridenouverture, zoals hij het stuk al heeft genoemd. De melodie volgt de cadans van de deining, af en toe overspoeld door een rollend crescendo als de boot even gaat surfen. Maar, hoe ze ook laveren en kruisen, het eilandje komt niet dichterbij. Net of hun boot bang is op de rotsen te lopen, meegezogen te worden in een wild getij.
“Ik vertrouw het niet, mr. Mendelssohn,” fronst de matroos aan het roer, “Fingal heeft geen zin in bezoek, denk ik.”
Amper heeft hij dat gezegd, of een felle windvlaag laat de boot uit zijn roer lopen en water scheppen. Felix verliest bijna zijn bladmuziek. De lucht is opeens zwaar betrokken, en de zee is grijs en dampig. Staffa is nog slechts een vage schim. Maar het ergste is dat het moederschip achteruit is verdwenen… evenals zijn leidsman, de matroos. Felix is niet zo’n zeiler, en hij was te zeer gefascineerd door het doel van de tocht om te letten op wat de matroos allemaal deed.

De wind neemt steeds verder toe, de sloep duikelt en buist… en maakt een klapgijp. Felix wordt door de giek overboord gekieperd, gelukkig raakt hij niet gewond. Maar hij wordt meteen gegrepen door een stroomversnelling, gaat ten onder in een geweldige deining, een draaikolk verzwelgt hem… maar toch verdrinkt hij niet: er is iets, of misschien wel iemand, die hem bij de hand neemt. Hij hoort een stem, zacht maar ondanks de storm toch verstaanbaar… en zingend. Een wondermooie melodie zweeft boven de Hebriden, niet die van zijn ouverture maar een nieuw lied, gezongen door een albatros… Felix gaat af en toe nog kopje onder, maar het is of de vogel met zijn levenskus zijn longen vult… en met Felix op de vleugels van zijn lied uit zee opstijgt. Nu pas verliest hij zijn bewustzijn… om in zijn kooi aan boord van de stomer weer bij te komen.

Fanny kijkt nog bezorgd, maar als ze zijn ogen ziet opengaan, klaart haar gezicht op alsof de zon opkomt. “O, Felix… wat is er gebeurd?”
“Geen idee… o wacht, ik sloeg overboord… die zeeman, waar is die zeeman?”
“Helaas… verdwenen met de sloep…”
“Ach… maar, hoe ben ik dan aan boord teruggekomen?”
“Geen idee, ik sliep nog, maar… de steward, je weet wel, die dat verhaal over Staffa vertelde, die beweert dat je bent gered door een albatros. Hij zegt zelfs dat die een lied zong, zo mooi, hij had nog nooit zoiets gehoord.”
“Hij heeft gelijk…” zucht Felix terwijl hij met gesloten ogen terugzinkt in zijn kussen. Fanny lacht, haar broer ijlt… maar hij zal het vast wel redden.

*

Na een bezoek aan Staffa in 1829 componeerde Felx Mendelssohn Bartholdy (1809 – 1847) een concertouverture. Het werk bleef bekend onder de naam Die Hebriden. (bron: Wikipedia)